Il Grand' Inquisitor

Nathalie Stutzmann - Winterreise

Lotte Lehmann moet een van de eerste zangeressen geweest zijn die Winterreise uitvoerde en opnam. Sindsdien zijn verschillende zangeressen haar gevolgd, waarbij de opname van Brigitte Fassbaender nog altijd de referentie is. De alt Nathalie Stutzmann heeft met haar vaste pianiste Inger Södergren nu ook Schuberts liedcyclus opgenomen.

In tegenstelling tot de dramatische interpretatie van Fassbaender, laat Stutzmann vooral het verdriet horen. Dankzij haar androgyn geluid is ze honderd procent geloofwaardig als Der Wanderer en hoeft ze niet buiten de cyclus te gaan staan om als een waarnemer het verhaal te vertellen. Haar eerste verdienste is dat ze me deed nadenken over de leeftijd van de protagonist. Ik had constant het gevoel dat ik naar een adolescent aan het luisteren was... een soort afgewezen Cherubino, die gekweld wordt door liefdesverdriet. De tijd dat hij nog woordjes kerfde in de lindenboom ligt nog niet zo ver achter hem.

Een en ander heeft te maken met de tempokeuze. De uitvoering voelt soms traag aan - en met meer dan 76 minuten is het ook een van de tragere uitvoeringen - maar toch sleept het nooit. Alles klopt. De intrinsieke klank van haar stem bepaalt haar interpretatie en dat houdt ze ook heel de tijd consequent vol. Op die manier krijg je van in het begin de indruk dat het ergens naartoe gaat en niet van de hak op de tak springt. Het is dat gevoel van eenheid waarmee een uitvoering van Winterreise staat of valt.

Daarmee wordt ook een duidelijk antwoord gegeven op de eeuwige vraag: "overleeft hij het, of niet". Aangezien ik van in het begin met dat beeld zat van die jongeling die verteerd wordt door liefdesverdriet, verwachtte ik dat hij het wel zou overleven en dat het niet zou eindigen in waanzin of zelfmoord.

Dit constant gevoel van verdriet wordt door Nathalie Stutzmann vertaald door middel van een soort zucht waarmee ze bepaalde zinnen inzet of ondersteunt. Ik bedoel hiermee wel geen pseudo-expressief, geaffecteerd zuchten en steunen. Een van de duidelijkste voorbeelden is "wie weit noch bis zur Bahre" in Der greise Kopf, waarmee ze ook aangeeft dat de dood toch geen optie is.

Maar er is natuurlijk nog veel meer. Een andere reden waarom ik deze opname een succes vind, is dat ik mij constant kan voorstellen welke gezichtsuitdrukking ze heeft. Bijvoorbeeld in Erstarrung zie je de smart zo op haar gezicht liggen.

En dan zijn er nog al die kleine nuances. Als hij "sacht, sacht" de deur dichttrekt in Gute Nacht, zingt Stutzmann die tweede "sacht" een fractie stiller, alsof de deur de neiging had om te gaan piepen en om te vermijden dat zijn geliefde toch maar niet wakker zou worden. In Gefrorne Tranen maakt ze dan weer volop gebruik van haar donkere, diepe stem om "Ei, Tränen" heel stoer te laten klinken en zichzelf moed in te praten.

Der Wegweiser is een pareltje. Ze begint bijvoorbeeld piano met "Einen Weiser seh ich stehen unverrückt vor meinem Blick", maar bouwt meteen een langgerekte crescendo op over "eine Straße muß ich gehen, die noch ..." vol verwachting omdat hij denkt dat hij zijn doel gevonden heeft. Maar bij de plotse terugval naar piano op "keiner ging zurück" beseft hij plots de consequenties van dat einde... een einde dat eindigt bij "einen Totenacker". Het daarop volgende Das Wirtshaus wordt ook weer volop ingekleurd om eerst de tijdelijke inzinking uit te drukken, tot hij zijn wandelstok vastneemt en met hernieuwde moed terugkeert.

Nathalie Stutzmann is maar een deel van de vergelijking. Aan de andere kant staat Inger Södergren. Over het algemeen blijft ze een beetje op de achtergrond, maar toch zijn er mooie details hoorbaar.

Het dansritme waarmee Frühlingstraum begint, klinkt eerst nog heel vrolijk. Maar bij de herhaling na de derde strofe klinkt het al een stuk melancholischer... de confrontatie met de realiteit maakt het dromen een stuk moeilijker. Bij de afwisselende akkoorden in de linker- en rechterhand aan het begin van Einsamkeit hoor ik al een aankondiging van Der Leiermann. En elk "buntes" blad van Letzte Hoffnung krijgt ook in de piano een andere kleur. Het enige moment waarop ze me enigszins teleurstelde, was het begin van Im Dorfe. De verklanking van de blaffende honden en ratelende kettingen kwamen niet genoeg uit de verf.

Na deze opname is Fassbaenders opname "een" - in plaats van "de" - referentie geworden. Wat mij betreft kan de opname van Nathalie Stutzmann uitgroeien tot een evenwaardige referentie, die een ander licht laat schijnen op Winterreise. Het zou me trouwens ook niet verbazen als ze ook nog een opname van Die schöne Müllerin in petto heeft... het zou het logische vervolg zijn.

Publicatie: donderdag 29 juli 2004 om 23:11
Rubriek: CD & DVD