Die tote Stadt in Amsterdam
Vorig jaar stond Korngolds Die tote Stadt op de scène van het Großes Festspielhaus in Salzburg. Dezelfde productie van Willy Decker was de afgelopen weken te zien en te horen bij de Nederlandse Opera. Alle verwijzingen naar Brugge zijn weliswaar verdwenen, maar het was wel een intelligente productie waar volgens mij meer inzit, dan wat ik met één voorstelling kon ontdekken.
Het scenebeeld is heel eenvoudig. De kamer van Paul is een grote ruimte met gehelde parketvloer, een wit plafond en een zwarte muur waar op talloze malen de tekst "Unsre Liebe war, ist und wird sein" geschreven staat. Het zijn de woorden van de overleden Marie, die Paul niet uit zijn hoofd kan krijgen. Ik stel me voor dat het haar laatste woorden waren voor ze stierf. Het is trouwens ook niet duidelijk hoe Marie gestorven is (misschien dat er in de roman "Bruges-la-Morte" van Rodenbach wel iets over verteld wordt ?). Ik stel me altijd vragen bij de dubbelzinnige zin "Jetzt - gleicht sie ihr ganz", die Paul uitspreekt nadat hij Marietta in zijn droom vermoord heeft. Mijn vraag - in hoeverre Paul iets te maken had met de dood van zijn vrouw - werd echter ook niet in deze productie opgelost... maar dat terzijde.
Verder zijn er op de scène nauwelijks rekwisieten, slechts twee clubfauteuils, het schilderij van Marie en het glazen schrijn met haar haarlokken. In deze omgeving wordt het eerste bedrijf zonder veel poespas opgevoerd. Het is op het einde van het eerste bedrijf dat we via Pauls droom afdalen in zijn geheugen, angsten en psyche. En het is dan dat alles steeds verder door elkaar begint te lopen. Op het eerste zicht lijkt het soms absurd of surrealistisch, maar er zit toch een consequente logica in.
De droom begint met de "realiteit". Achteraan de scene wordt de muur transparant en zien we een iets kleinere versie van de kamer van Paul. In de ene zetel zit Marie, in de andere zetel zit Paul (in de voorstelling een "double", zoals ze het in Amsterdam in goed Nederlands noemen). Het is deze scène die eindigt met de woorden die Paul ook op de muren van zijn kamer geschreven heeft.
De metamorfose begint in het tweede bedrijf met het groepje komedianten. Die vrienden van Marietta zijn volledig in wit geklede, ietwat spookachtige, verschijningen. Ondertussen begint Marietta steeds meer op Marie te lijken. In Pauls droom neemt Marietta het uiterlijk aan zoals Paul haar waarschijnlijk voor het laatst gezien heeft... met een wit onderkleed, op blote voeten en zonder haar. Ze draait rond Paul zoals een spin rond haar prooi. Het was moeilijk om niet aan Deckers enscenering van Salome in de Vlaamse Opera te denken. Dit beeld wordt nog eens versterkt als Marietta met de haarlok van Marie danst en "Ich tanz die letzte Glut der Liebe, den letzten Kuß" zingt. Ik verwachtte elk moment "Man töte dieses Weib!" te horen. Paul voegt de daad bij de gedachte.
Die droom van Paul en Deckers enscenering ervan kan ongetwijfeld nog veel verder geanalyseerd worden. Bijvoorbeeld zijn keuze om van Fritz (alias Pierrot) een alter-ego van Paul te maken, door Paul op het einde van het tweede bedrijf ook als Pierrot te verkleden, of de kruisiging van zowel Brigitta als Marietta, of de Bloedprocessie waarin ook het schrijn met Marie's haar rondgedragen wordt.
Ik had de voorstelling van gisteren uitgekozen, omdat ik Klaus Florian Vogt als Paul wilde horen. Maar hij was ziek en werd vervangen door Torsten Kerl, die de meeste andere voorstellingen al gezongen had. Het probleem met Torsten Kerl is dat hij nauwelijks boven het orkest uitkomt, afgezien van een paar korte momenten. Ik kan me dan ook niet voorstellen hoe hij rollen als Parsifal of Florestan op zijn repertoire kan staan hebben. Paul mag hij van mij in allegeval al van zijn repertoire verwijderen. Maar gelukkig waren er boventitels.
De twee "hits" van de opera worden respectievelijk door Marietta en Fritz gezongen. En net deze twee momenten waren het zwakst. De Duitse sopraan Nadja Michael leek nog niet voldoende ingezongen toen ze aan "Glück, das mir verblieb" begon. Maar vanaf het tweede bedrijf, als het alsmaar dramatischer wordt, komt ze ook meer in de rol. De aria van Pierrot "Mein Sehnen, mein Wähnen" werd door Michael Kraus gezongen, zonder veel glans of puur legato. Als Frank was hij wel beter.
Publicatie: zaterdag 30 april 2005 om 15:31
Rubriek: Opera